Kiedy patrzymy na nocne niebo, często zastanawiamy się, jak daleko są obserwowane gwiazdy. Rzadziej myślimy o tym, jak duże są to obiekty. A niektóre są prawdziwymi gigantami, nawet w porównaniu do Słońca.
Gwiazda to masywne skupisko powiązanej grawitacyjnie materii. Najbliższą Ziemi gwiazdą jest Słońce. Ma ono średnicę około 1 392 684 km, jednak w porównaniu z innymi gwiazdami odkrytymi we Wszechświecie, jest stosunkowo niewielka. Poniżej znajdziecie 10 największych gwiazd w porównaniu do rozmiarów Słońca. Lista nie jest kompletna, bo istnienie wielu masywnych gwiazd nie zostało potwierdzone.
Promień Słońca (oznaczony jako R⊙) wynosi ok. 696 342 ± 65 km, czyli 109 razy więcej od promienia Ziemi.
W Hydrae
W Hydrae jest gwiazdą zmienną typu Mira Ceti (tzw. mirydą), oddaloną od Ziemi o 375 lat świetlnych, położoną w gwiazdozbiorze Hydry. Gwiazdę po raz pierwszy opisano w 1889 r., a od tego czasu dokonano jej licznych obserwacji. Odkryto, że wokół niej znajduje się obłok pyłowy powstały z materiału odrzuconego z zewnętrznej powierzchni gwiazdy. Naukowcy przewidują, że mogą istnieć tam bardziej złożone związki chemiczne, takie jak forsteryt czy enstatyt.
Rozmiar W Hydrae to 520 R⊙ (promienie Słońca). Dysk pyłowy rozciąga się od 10,7 do 47 500 j.a. w porównaniu z Układem Słonecznym – sięga od orbity Saturna aż do Obłoku Oorta.
Antares
Antares jest najjaśniejszą gwiazdą w gwiazdozbiorze Skorpiona, oddaloną od nas o ok. 550 lat świetlnych. Antares jest gwiazdą zmienną, ale ponieważ jest gwiazdą Bayera, nie ma indywidualnego oznaczenia. Co ciekawe, już rdzenni mieszkańcy południowej Australii obserwowali zmienność Antaresa i powiązali ją z postaciami z lokalnych tradycji (m.in. histori Waiyungari u ludów Ngarrindjeri i Wurunjerri).
Antares liczy ok. 12 mln lat i krąży wokół centrum galaktyki. Temperatura na powierzchni wynosi 3400 ± 200 K. Promień Antares wynosi 883 R⊙ (promienie Słońca).
Betelgeza
Betelgeza jest dziesiątą pod względem jasności gwiazdą na nocnym niebie. Jest to czerwony nadolbrzym w gwiazdozbiorze Oriona, oddalony od nas o ok. 640 lat świetlnych (chociaż pomiar ten jest obarczony dużą niepewnością). Mimo że gwiazda ma oznaczenie Bayera „Alfa”, nie jest najjaśniejszą gwiazdą gwiazdozbioru – tytuł ten należy do Rigel (Beta Orionis). Betelgeza jest gwiazdą zmienną półregularną. Była pierwszą gwiazdą, której średnica kątowa została zmierzona.
Betelgeza liczy ok. 8,5 mln lat, a jej temperatura wynosi 3500 ± 200 K. Promień tej gwiazdy wynosi 1180 R⊙ (promienie Słońca).
HR 5171 A
HR 5171 A, zwana też V766 Cen, to gwiazda zmienna w gwiazdozbiorze Centaura, oddalona od nas o 11 700 lat świetlnych. Jest żółtym hiperolbrzymem typu widmowego G, aż milion razy jaśniejszy od Słońca. Ten typ gwiazd jest rzadki – w Drodze Mlecznej odkryto ich zaledwie kilkanaście. HR 5171 A należy do układu podwójnego gwiazd – druga gwiazda okrąża ją w ciągu 1300 dni. Temperatura HR 5171 B jest o 150-400 K większa.
Temperatura HR 5171 A wynosi 3500-4500 K, a promień to 1315 ± 260 R☉.
VV Cephei
VV Cephei to gwiazda zmienna zaćmieniowa, która znajduje się w gwiazdozbiorze Cefeusza, „zaledwie” 3000 lat świetlnych od nas. Jest gwiazdą podwójną, której poszczególne elementy obiegają się w ciągu 20,4 roku. Nadolbrzym VV Cephei A jest jedną z największych gwiazd z naszej galaktyce. Gdyby umieścić ją w miejscu Słońca, sięgnęłaby poza orbitę Jowisza i zbliżył się do orbity Saturna. Masa gwiazdy nie jest znana. Masa VV Cephei A oceniana na podstawie parametrów orbity sugeruje na 100 mas Słońca, podczas gdy jasność gwiazdy wskazuje na 25-40 mas Słońca.
Wiadomo natomiast, że temperatura czerwonego nadolbrzyma wynosi 3300-3650 K, a jego promień to 1050–1900 R☉.
VY Canis Majoris
VY Canis Majoris (VY CMa) jest jedną z najjaśniejszych, a przy tym jedną z najlepiej zbadanych gwiazd. Znajduje się ona w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa, około 4900 lat świetlnych od Ziemi. Jej masa wynosi 30-40 mas Słońca. VY CMa to gwiazda zmienna półregularna – umieszczona w centrum Układu Słonecznego, swoją powierzchnią przecięłaby orbitę Marsa lub Jowisza. Pierwsze obserwacje VY CMa są datowane na 1801 rok.
VY Canis Majoris ma temperaturę ok. 3000 K, a jej promień to 1420 ± 120 R☉. Początkowo obliczono go na 1800-3230 promieni Słońca, ale poprawione szacunki wskazały inną wartość.
Westerlund 1-26
Westerlund 1-26 (Wd 1-26) jest czerwonym nadolbrzymem położonym na peryferiach gromady Westerlund 1. Gwiazda jest oddalona od Ziemi o 11 500 lat świetlnych. W świetle widzialnym zasłania ją pył międzygwiazdowy, dlatego nie da się jej dostrzec gołym okiem. Przebadano ją za to dokładnie w podczerwieni.
Temperatura powierzchni Wd 1-26 wynosi ok. 3000 K, więc uznaje się ją za obiekt stosunkowo zimny. Średnica Westerlund 1-26 wynosi 1530 średnic Słońca. Gdyby umieścić ją w centrum Układu Słonecznego, jej powierzchnia kończyłaby się gdzieś za orbitą Jowisza.
WOH G64
WOH G64 to prawdziwy kosmiczny gigant. Gwiazda ta jest czerwonym hiperolbrzymem położonym w Wielkim Obłoku Magellana, ok. 168 000 lat świetlnych od Ziemi. Średnica gwiazdy wynosi 1540 średnic Słońca, czyli ponad miliard kilometrów. Gdyby umieścić ją w miejscu Słońca, to gwiazda wchłonęłaby orbitę Jowisza. Objętość gwiazdy jest 3,65 mld razy większa od objętości Słońca.
Temperatura powierzchni WOH G64 to ponad 3200 K. Gwiazdę otacza gruby torus pyłu i gazu, który rozciąga się na odległość 30 000 j.a. od gwiazdy. W ciągu kilku tysięcy lat WOH G64 zakończy swój żywot jako supernowa.
NML Cygni
NML Cygni jest czerwonym hiperolbrzymem położonym w gwiazdozbiorze Łabędzia. Jest gwiazdą półregularną zmienną, a także jednym z najjaśniejszych zimnych hiperolbrzymów. W atmosferze NML Cygni występują ciężkie pierwiastki, cząsteczki i tlen. Jest otoczona przez pył gwiazdowy mgławicy w kształcie fasoli. Jest oddalona od nas o 5250 lat świetlnych. Obserwacji NML Cygni dokonano dopiero w 1965 r. przez Neugebauera, Martza i Leightona (skrótowiec NML pochodzi od tych nazwisk).
Promień NML Cygni jest około 1650 razy większy od promienia Słońca. Gdyby umieszczono ją w centrum Układu Słonecznego, gwiazda sięgałaby poza orbitę Jowisza.
UY Scuti
UY Scuti jest czerwonym nadolbrzymem, znajdującym się w gwiazdozbiorze Tarczy, ok. 9500 lat świetlnych od Ziemi. Skatalogowano ją po raz pierwszy w 1860 roku. Późniejsze pomiary wykazały, że jest to gwiazda zmienna – przy dobrych warunkach pogodowych można ją dostrzec nawet przez mały teleskop. Całkowita jasność UY Scuti przekracza 340 000 jasność Słońca, zatem uważa się ją za jedną z najjaśniejszych gwiazd z Galaktyce.
UY Scuti jest największą znaną nam gwiazdą pod względem średnicy. Promień UY Scuti wynosi 1708 ± 192 R☉. Gdyby znajdowała się w centrum Układu Słonecznego, prawdopodobnie wchłonęłaby orbitę Saturna. Temperatura powierzchni gwiazdy to blisko 3500 K.
