Bez nich życie nie byłoby tak kolorowe, a w nauce by nie poczyniono tak znaczących postępów. Oto 10 kobiet, które na zawsze odmieniły naukę na świecie.
Te kobiety pokonały wiele trudności, często z powodu swojej płci. Ich pasja do nauki doprowadziła do stworzenia leków na nieuleczalne wcześniej choroby, obalenia istniejących teorii czy odkrycia nowych źródeł energii. Niektóre zostały nagrodzone Nagrodą Nobla za pionierskie osiągnięcia, a Marie Curie-Skłodowska aż dwukrotnie. Oto 10 wyjątkowych kobiet, którym nauka wiele zawdzięcza.
Maria Skłodowska-Curie (1867-1934)
Nie mogło być inaczej. Zestawienie zaczynamy od Marii Skłodowskiej-Curie, polskiej pionierki fizyki jądrowej. To największa polska wynalazczyni i jedyna w historii laureatka dwóch Nagród Nobla. Opracowała teorie promieniotwórczości, techniki rozdziału izotopów promieniotwórczych, a także odkryła dwa pierwiastki – polon i rad. Dzięki niej prowadzono również badania nad leczeniem raka za pomocą promieniotwórczości. Maria Skłodowska-Curie zmarła na białaczkę, która wystąpiła w wyniku częstych kontaktów z materiałami promieniotwórczymi. Zachował się notatnik uczonej, w którym opisała poszczególne czynności związane z jej pracą – zawiera tyle radu, że trzeba go przechowywać w ołowianym sejfie.
Barbara McClintock (1902-1992)
Amerykańska genetyczka, która od późnych lat 20. XX wieku prowadziła badania nad chromosomami i zmianami zachodzącymi w nich podczas rozmnażania u kukurydzy. Opracowała fundamentalne prawa genetyki, m.in. proces rekombinacji genetycznej crossing-over zachodzący podczas mejozy. McClintock stworzyła pierwszą genetyczną mapę kukurydzy. Dowiodła także o roli telomerów i centromerów w chromosomach. W 1983 r. została nagrodzona Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny za odkrycie transpozonów. Są to sekwencje DNA, które mogą przemieszczać się na inną pozycję w genomie tej samej komórki (proces zwany transpozycją). Są także nazywane „wędrującymi genami”.
Dorothy Hodgkin (1910-1994)
Dorothy Hodgkin to angielska biochemiczka, krystalograf, która przyczyniła się do rozwoju współczesnej chemii. Za pomocą analizy rentgenostrukturalnej ustaliła budowę molekularną jodku cholesterolu, cholesterolu, cefalosporyny, insuliny, penicyliny i witaminy B12. Za te dwa odkrycia została nagrodzona Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii w 1964 r. Hodgkin odkryła także, że witamina B12 jest związkiem metaloorganicznym, ponieważ ma wiązanie chemiczne między atomami kobaltu i węgla.
Katherine Johnson (1918-2020)
Katherine Johnson była wybitną amerykańską matematyczką i jednym z niewielu czarnoskórych naukowców pracujących w NASA w latach 60. ubiegłego wieku. Dzięki jej obliczeniom, moduł Apollo 11 wylądował w 1969 r. na Księżycu. Johnson wyliczyła dokładne trajektorie pozwalające na dotarcie na Srebrny Glob jedynie przy użyciu ołówka i prostego suwaka logarytmicznego. Niestety, mimo swoich wybitnych osiągnięć, Katherine Johnson była osobą mało znaną nawet w kręgach NASA. Nie była twarzą wyścigu kosmicznego, ale bez niego nie zakończyłby się on sukcesem Amerykanów. Współpracowała również podczas programu Mercury.
Henrietta Leavitt (1868-1921)
Henrietta Leavitt była wybitną amerykańską astronom, córką pastora Kościoła kongregacjonalistów. Od dzieciństwa była głucha, a mimo tego dokonała spektakularnych odkryć naukowych. Przez większość swojego zawodowego życia badał regularne zmiany jasności cefeid, czyli gwiazd zmiennych pulsujących, nawet 10 tys. razy jaśniejszych od Słońca. W 1908 r. zaobserwowała, że najjaśniejsze cefeidy zmieniają czas „mrugania”, czyli czas dzielący okresy maksymalnej i minimalnej jasności. Leavitt odkryła, że jaśniejsze cefeidy pulsują powoli, a ciemniejsze szybciej – to pozwoliło obliczyć odległość do cefeid. Było to tyle istotne, że ówczesna astronomia uważała, że Droga Mleczna jest całym Wszechświatem.
Virginia Apgar (1909-1974)
Virginia Apgar była amerykańską lekarką, specjalizującą się w anestezjologii i pediatrii. W 1949 r. opracowała skalę Apgar, której do dzisiaj używa się do oceny stanu zdrowia noworodków. Zaprezentowano ją 3 lata później, a po raz pierwszy użyto w 1953 r. W skali Apgar ocenia się cechy takie jak kolor skóry, puls na minutę, reakcję na bodźce, napięcie mięśni i oddychanie. Dziecko minimalnie może dostać 0, a maksymalnie 10 punktów. Co ciekawe, w 1975 r. Amerykańska Akademia Pediatryczna stworzyła nagrodę imienia Virginii Apgar, która jest przyznawana za szczególne zasługi w dziedzinie pediatrii perinatalnej.
Rita Levi-Montalicini (1909-2012)
Rita Levi-Montalicini to włoska lekarka embriolog i neurolog, która miała ogromne problemy z wybiciem się, ponieważ była pochodzenia żydowskiego. W prowizorycznych warunkach badała tempo wzrostu komórek nerwowych. Później badała także nerwy czuciowe w zarodkach kury, którym przeszczepiła mysi nowotwór. Odkryła czynnik wzrostu nerwów (NGF), który odpowiada za wzrost komórek nerwowych. Dzięki wkładowi w istotny postęp zrozumienia mechanizmów regulacyjnych wzrostu komórek i narządów, otrzymała w 1986 r. Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny.
Lise Meitner (1878-1968)
Lise Meitner to austriacka fizyk jądrowa, która wspólnie z Otto Frischem rozwinęła teoretyczne wyjaśnienie zjawiska rozszczepienia jądra atomowego. Po obronie doktoratu, starała się rozpocząć pracę u Marii Skłodowskiej-Curie w Paryżu, ale bez powodzenia. Przeniosła się do Berlina, gdzie spotkała Otto Hahna, z którym współpracowała przez kolejne 30 lat. W 1909 r. odkryli oni zjawisko odrzutu promieniotwórczego, a także liczne radioaktywne nuklidy. W 1944 r. Otto Hahn otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii, ale wkład Lisy Meitner został pominięty.
Gertrude Elion (1918-1999)
Gertrude Elion to amerykańska lekarka farmakolog. Jej badania doprowadziły do powstania leków przeciwnowotworowych, które są używane do dzisiaj. Prowadziła badania metabolizmu kwasów nukleinowych i opracowała azatioprynę, acyklowir i AZT. Za odkrycia tych leków, które stosuje się dzisiaj do leczenia białaczki, gośćca i malarii, w 1988 r. została uhonorowana Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Warto wspomnieć, że w 1967 r. wykorzystując jej środek immunosupresyjny przeprowadzono pierwszy przeszczep serca na świecie. Idolami Gertrude była Maria Skłodowska-Curie i Ludwik Pasteur.
Jane Goodall (1934-)
Jane Goodall to brytyjska prymatolog i antropolog, która od 1966 r. prowadzi badania nad szympansami w Parku Narodowym Gombe w Tanzanii. Przyczyniła się do rozszyfrowania procesów społecznego uczenia się, myślenia, działania i kultury wśród dzikich szympansów. Jednym z głównych odkryć Goodall w dziedzinie prymatologi było stwierdzenie, że szympansy posługują się narzędziami. Niektóre osobniki wkładają patyki do gniazd termitów, które stanowią ich pożywienie. Goodall jako jedna z pierwszych zaczęła nadawać badanym zwierzętom imiona, zamiast numerów.
