Trwa debata, czy SARS-CoV-2 powstał w warunkach laboratoryjnych, chociaż wydaje się, że prawdy nie poznamy nigdy. Są jednak patogeny, które wiemy, że zostały stworzone przez człowieka – oto 5 żywych przykładów.
Ospa prawdziwa – szczep „horsepox”
Naukowcy z Uniwersytetu w Albercie stworzyli szczep ospy nazwany „horsepox” – śmiertelny wirus blisko spokrewniony z równie śmiertelną ospą prawdziwą. W przeciwieństwie do ospy prawdziwej, horsepox nie atakuje ludzi i jest to patogen śmiertelny tylko dla koni. Naukowcy stworzyli wirusa podczas sześciomiesięcznych badań sponsorowanych przez firmę farmaceutyczną Tonix.
Badacze zakupili fragmenty DNA i ułożyli je tak, aby powstał nowy wirus. Cały projekt nie był kosztowny – materiał genetyczny kosztował zaledwie 100 000 $. Eksperyment wzbudził sporo kontrowersji – naukowcy obawiali się, że rządy lub nawet terroryści mogą wykorzystać dostępną wiedzę do stworzenia broni biologicznej.
Epidemia ospy prawdziwej mogłaby stać się dla nas dzisiaj śmiertelnie niebezpieczna. Nie szczepimy się już na nią, ponieważ została eradykowana (pokonana) w 1980 r. Naukowcy z Alberty wyjaśnili, że stworzyli wirusa, ponieważ chcieli opracować lepsze szczepionki przeciwko ospie. Inni uczeni twierdzą, że można było pozyskać wirus ospy z populacji dzikich koni, zamiast tworzyć go od podstaw. Jeden z głównych badaczy – David Evans – powiedział, że odtworzyli wirusa, ponieważ firma Tonix nie byłaby w stanie skomercjalizować wirusa horsepox pobranego z dzikich populacji koni.
Polio
Podobnie jak koledzy z Uniwersytetu w Albercie, naukowcy z Uniwersytetu Stanowego w Nowym Jorku stworzyli śmiertelnie niebezpiecznego sztucznego wirusa, kupując fragmenty DNA od firm trzecich. Mowa o sztucznym polio, który jest równie silny jak patogen występujący naturalnie. Myszy wystawione na działanie sztucznego polio zachorowały tak samo, jak gdyby były wystawione na działanie naturalnego polio.
Stworzone w laboratorium polio wzbudziło kontrowersje w świecie nauki. Naukowcy, którzy stworzyli wirusa, wzięli jego materiał genetyczny z baz danych dostępnych niemal dla każdego. To oznacza, że praktycznie każdy zainteresowany (o odpowiedniej wiedzy) mógłby to powtórzyć – także bioterroryści.
Sztuczne polio jest znacznie łatwiejsze do wyprodukowania niż inne niebezpieczne wirusy, np. ospa. Kod genetyczny ospy ma 185 000 nukleotydów, podczas gdy kod polio ma tylko 7741 „liter”. Chociaż jesteśmy już na skraju wyeliminowania polio, naukowcy obawiają się, że nadal będziemy musieli się szczepić przeciwko tej chorobie, ponieważ może ona zostać odtworzona.
Hybryda MERS i wścieklizny
Naukowcy stworzyli hybrydę wirusa MERS-CoV (koronawirusa podobnego do SARS-CoV-2) z wirusem wścieklizny. Po co? Oczywiście, dla opracowania lepszych szczepionek, które miałyby chronić przed oboma patogenami.
Wścieklizna jest śmiertelną chorobą, która może być przenoszona na ludzi poprzez ukąszenia zainfekowanych psów, które zazwyczaj mają wirusa w swojej ślinie. MERS-CoV to koronawirus wywołujący bliskowschodni zespół oddechowy, który pojawił się w Arabii Saudyjskiej w 2012 roku. Jest on blisko spokrewniony z SARS i przenosi się z nietoperzy na wielbłądy, a w końcu na ludzi. W czasie pierwszej epidemii MERS wirus zainfekował 1800 osób i zabił ponad 630. Jego śmiertelność wynosi około 35%. Podczas epidemii w 2003 r. SARS-CoV zainfekował ponad 8000 osób, zostawiając nieco ponad 700 ofiar śmiertelnych („tylko” 10%).
Do tej pory nie udało się stworzyć żadnej szczepionki na MERS. Aby to zmienić, naukowcy postanowili połączyć wirusa MERS z wirusem wścieklizny – wykorzystano niektóre białka z jednego wirusa, a inne z drugiego. Okazało się, że to podejście jest właściwe. Opracowana szczepionka uodporniła myszy zarówno na MERS, jak i wściekliznę. Podobny efekt byłby prawdopodobnie u ludzi, ale do tej pory nie było zielonego światła na sprawdzenie tego.
Bakteriofag ΦX174
Bakteriofag ΦX174 jest kolejnym sztucznym organizmem, który został wyprodukowany w laboratoriach. Został on stworzony przez naukowców z Institute for Biological Energy Alternatives (IBEA) w Rockville, instytut założony przez słynnego Craiga Ventera. Badacze wzorowali sztucznego wirusa na naturalnym bakteriofagu ΦX174.
Bakteriofagi to kategoria wirusów, które infekują i zabijają bakterie. Nie atakuje on jednak ludzi. Sztucznego wirusa stworzono w 14 dni, jednak tak bardzo przypomina on naturalny patogen, że nie sposób ich odróżnić. Sztuczny bakteriofag ΦX174 jest pierwszym krokiem do opracowania zmodyfikowanych genetycznie mikroorganizmów, które będzie można wykorzystać dla dobra człowieka.
Wirus grypy – „nowy” szczep H1N1
W 1918 r. świat doświadczył pandemii grypy (tzw. hiszpanki), szczepu oznaczonego jako H1N1. Do czasu jej zakończenia zmarło nawet 100 milionów ludzi. Grypa ta powodowała, że krew przesączała się z nosa i ust ofiar, bezpośrednio do płuc ofiar – dosłownie tonęli oni we własnej krwi.
Szczep H1N1 powrócił w 2009 roku, ale był mniej śmiertelny, mimo że przeszedł liczne mutacje. Naukowiec Yoshihiro Kawaoka pobrał próbki „nowego” szczepu i wykorzystał je do stworzenia bardziej zabójczego wariantu, który był odporny na szczepionki. Szczep ten był podobny do tego, który wywołał epidemię w 1918 r. Kawaoka nie planował jednak wyprodukowania bardziej śmiercionośnej wersji grypy – chciał jedynie opracować oryginalną wersję hiszpanki, aby móc badać, w jaki sposób mutowała i była w stanie ominąć nasz układ odpornościowy. Nowy wariant H1N1 jest przechowywany w warunkach laboratoryjnych i mógłby stać się potencjalną bronią, gdyby kiedykolwiek został uwolniony.
