Od najmłodszych lat w szkołach uczą, że wszystkie planety są okrągłe. Bierzemy to za pewnik i wiemy, że tak jest. Ale właściwie dlaczego?
Grawitacja. Siła potężna i nieunikniona. Każdy obiekt obdarzony masą, niezależnie jak dużą, jest podatny na jej wpływ. To właśnie z jej powodu świat wygląda tak, jakim go oglądamy. Dzięki grawitacji nie odlatujemy w przestrzeń kosmiczną, Słońce wygląda jak kula ognia, a galaktyki mają spiralny kształt (niektóre). To dzięki grawitacji planety są okrągłe.
Prawo bliskości
Grawitacja jest uniwersalną siłą, która oddziałuje między poszczególnymi masami, gdzie jeden kawałek danego ciała próbuje przyciągnąć pozostałe. Jeżeli jest to możliwe, ciało tworzy kulę, bo w takiej postaci wszystkie składające się nań kawałki są blisko siebie.
Gazowe olbrzymy, jak Jowisz i Saturn, składają się z gazu (i cieczy w głębszych warstwach), który płynie. Dlatego mają okrągły kształt. Ale nie idealnie okrągły. Jowisz i Saturn tak naprawdę są wybrzuszone pośrodku. Ponieważ obracają się bardzo szybko, gaz na ich równikach ma tendencję do wypływania na zewnątrz.
Ciała skaliste i lodowe są nieco inne. Jeżeli mają mały rozmiar, ich grawitacja jest za słaba, by ścisnąć je tak, by ich wnętrze było płynne. Dlatego nie mają kształtu kuli, a nieregularny, jak ziemniaki.
Na konkretne rozmiary grawitacja działa wystarczająco silnie, aby wnętrze stało się płynne. Dla ciała skalistego to ok. 400 km średnicy, a dla lodowego ok. 600 km średnicy. To oznacza, że wszystkie skaliste ciała w Układzie Słonecznym o średnicy większej niż 400 km są okrągłe, podobnie jak wszystkie ciała lodowe o średnicy ok. 600 km.
Czytaj też: Dlaczego gwiazdy eksplodują?
Czytaj tez: Dlaczego Mars jest czerwony?
Czytaj też: Czy można uprawiać seks w kosmosie?
Dlaczego poszczególne planety są tak różne?
Ale skoro to grawitacja decyduje o kształcie planety, dlaczego Wenus, Ziemia i Mars – geologicznie podobne planety – są tak różne?
Wkrótce po uformowaniu, wszystkie trzy planety miały prawdopodobnie łagodną temperaturę, wodę na powierzchni i grubą atmosferę wypełnioną metanem i amoniakiem. Ale ewolucja Wenus, Ziemi i Marsa przebiegła w inny sposób.
Wulkany na młodej Wenus wytworzyły dwutlenek węgla. Temperatura na powierzchni planety znacznie wzrosła z powodu dominującego efektu cieplarnianego, a oceany zaczęły parować. Spotęgowało to jeszcze bardziej efekt cieplarniany. Promieniowanie UV rozerwało cząsteczki wody w wenusjańskiej atmosferze. W ten sposób powstał wodór, który uleciał w przestrzeń kosmiczną, a tlen związał się ze skałami powierzchniowymi.
Gdyby na Wenus istniała tektonika jak na Ziemi, węglowe skały wróciłyby do obiegu. Niestety, brak wody uniemożliwił ruchy tektoniczne. Wenus się uprażyła.
Mars jest z kolei mniejszy od Ziemi i dlatego utracił ciepło szybciej od naszej planety. Gdy jego wnętrze zakrzepło, nastąpiła śmierć geologiczna planety, a powierzchnia zamarzła. Ponieważ Mars nie ma ochronnego pola magnetycznego, jego cienka atmosfera została rozerwana przez wiatr słoneczny. Gdyby Czerwona Planeta była większa, prawdopodobnie uniknęłaby swego losu.
A Ziemia? Mimo iż wiele osób uważa, że jest płaska, to ma kształt zbliżony do elipsoidy obrotowej. Jest w idealnym miejscu Układu Słonecznego. Gdyby była bliżej Słońca, upiekłaby się. Gdyby była dalej, podzieliłaby los Marsa.
