Prawie 200 zespołów na świecie próbuje stworzyć szczepionkę przeciwko SARS-CoV-2. Co najmniej dwa tuziny z nich dotarły do etapu badań klinicznych. Ale ile tak naprawdę może kosztować wyprodukowanie szczepionki przeciwko największemu demonowi 2020 roku?
W latach 50. ubiegłego wieku, dzieci otrzymywały tylko dwie szczepionki: przeciwko ospie i błonicy. Według raportu Clinical Infectious Diseases, pediatrzy byli w stanie podać te szczepionki za mniej niż dolara. Szczepionkę przeciwko polio podano po raz pierwszy w 1955 r. i od razu stała się częścią programu szczepień ochronnych dla dzieci. W latach 70. i 80. ubiegłego, w USA było zaszczepiona jedynie połowa dzieci w wieku szkolnym. Zmieniło się to na początku lat 90., kiedy rozpoczął się w USA program szczepień ochronnych.
Kiedy programy zaczęły pojawiać się w kolejnych krajach, pozwoliły wyeliminować niektóre choroby zakaźne (np. ospę prawdziwą) i znacznie osłabić przebieg wieku innych. Coraz mniej ludzi na świecie umiera w wyniku np. krztuśca, gruźlicy, odry czy różyczki wrodzonej. W Polsce program szczepień ochronnych także funkcjonuje i jest stale aktualizowany – są w nim zarówno szczepienia obowiązkowe (bezpłatne), jak i zalecane (płatne).
Czy kiedyś podobnie jak z ospą prawdziwą będzie z COVID-19? Naukowcy ścigają się, by opracować szczepionkę przeciwko SARS-CoV-2, czyli wirusowi wywołującemu wspomnianą chorobę. W końcu zapewne to się uda. Ale za jaką cenę?
Różne podejścia
John Lewis, dyrektor generalny kanadyjskiej firmy biotechnologicznej Entos Pharmaceuticals, powtórzył jak mantrę słowa, z którymi zgodzi się większość naukowców na świecie – nikt teraz nie myśli o cenie. Najważniejsze to starania, by skuteczną szczepionkę przeciwko SARS-CoV-2 faktycznie stworzyć.
Technologia Entos wykorzystuje DNA do wywołania reakcji obronnej organizmu. Pierwotnie opracowano ją do walki z nowotworami, ale firma zmieniła priorytety i postanowiła użyć jej do walki z koronawirusem. Nie ma co ukrywać – istnieje ogromna presja, aby utrzymać koszty na niskim poziomie, by mogła być dostępna dla każdego na Ziemi. Ale koszt szczepionki nie zależy od zawartych patogenów (martwych lub osłabionych), a od technologii, w której ją wykonano.
Koszt opracowania szczepionki, w tym badań laboratoryjnych i badań klinicznych z udziałem dziesiątek lub tysięcy osób, może zamknąć się w kwocie 150 mln $. Jeżeli naukowcy będą mieć szczęście i po drodze nie potkną się na jakieś przeszkodzie. W przeciwnym razie, koszt stworzenia szczepionki może kosztować nawet miliard $.
Ceny szczepionek na wolnym rynku są różnorodne i nieprzejrzyste. Przez dziesiątki lat działy firm farmaceutycznych zajmujące się szczepionkami były postrzegane niemal jak fundacje charytatywne – ceny były niskie, a nadrzędnym celem nie był wysoki zysk. Zmieniło się to w 2000 r. po pojawieniu się przełomowej szczepionki przeciwko zapaleniu płuc i pokazaniu, że preparaty te mogą zarabiać pieniądze. Od tego czasu ceny szczepionek wzrosły, bo firmy farmaceutyczne mają dużą siłę przebicia.
Kwestia ceny
Ostatecznie, cena szczepionki przeciwko SARS-CoV-2, jest naprawdę trudna do oszacowania. Nie można wykluczyć, że będzie bardzo wysoka, przynajmniej początkowo. Firmy farmaceutyczne działają pod presją czasu, więc nie liczą się z kosztami – nie kalkulują, gdzie można zaoszczędzić, by finalny produkt był tańszy.
Firmy farmaceutyczne Janssen i AstraZeneca, które razem otrzymały 1,7 mld $ od władz USA, zapowiedziały, że jeżeli uda się im opracować szczepionkę przeciwko SARS-CoV-2, będą one oferowane bezpłatnie w trakcie pandemii. W normalnych warunkach, ustalenie ceny szczepionki jest kwestią negocjacji między ubezpieczycielami, producentami szczepionek i czasami rządami. Dlatego właśnie nie da się teraz stwierdzić, ile szczepionka przeciwko SARS-CoV-2 może kosztować, zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Polsce.
Władze federalne przekazały firmie Novavax kwotę 1,6 mld $ w zamian za 100 mln dawek każdej wyprodukowanej przez nich szczepionki przeciwko SARS-CoV-2. To oznacza inwestycję ok. 16 $ za dawkę. Ale sam preparat były rozdawany ludziom z grup ryzyka za darmo.
Możliwy jest scenariusz, w którym różne szczepionki będą dystrybuowane w odmiennych cenach. Niewykluczone, że powstaną preparaty, które co prawda nie będą chroniły w stu procentach przed infekcją, ale wyraźnie zmniejszą ryzyko zachorowania. Trudno oszacować cenę takich szczepionek, bo przecież nie wiadomo, kto się na nie skusi.
Zdrowie jest bezcenne
Na całym świecie ceny szczepionek są różne. Spektrum jest szerokie. Szczepionka, która w USA kosztuje 200 $ za dawkę, może kosztować w 50 lub 60 innych krajach zaledwie 3-4 $ za zastrzyk. Najbiedniejsze państwa dostają pokaźne zniżki dzięki połączeniu darowizn od bogatszych krajów i umów z producentami szczepionek. Dużą rolę odgrywa w tym Gavi, fundusz założony przez Fundację Billa i Melindy Gatesów w 2000 r. Podobne wysiłki są podejmowane także w kwestii szczepionek przeciwko SARS-CoV-2.
Epidemiolodzy mówią, że skoro SARS-CoV-2 może przetrwać w każdym miejscu na Ziemi, jest zagrożeniem dla całej ludzkości. Cena nie powinna być przeszkodą w jej opracowaniu. Teraz bardziej niż kiedykolwiek wcześniej.
Chcesz być na bieżąco z WhatNext? Śledź nas w Google News
