Począwszy od wody, która pokrywa większość naszej planety, po Księżyc, który wokół niej krąży – Ziemia skrywa mnóstwo tajemnic. Niektórych prawdopodobnie nigdy nie rozwiążemy, choć warto próbować. Oto 10 największych zagadek dotyczących naszego globu.
Skąd się wzięła woda?
Ziemia ma przydomek „niebieskiej planety”, bo woda zajmuje ponad 70 proc. jej powierzchni. Ale skąd tak naprawdę wzięła się woda na Ziemi? Jak to możliwe, że jest jej tak dużo na naszej planecie, skoro w innych miejscach Układu Słonecznego to towar deficytowy? Większość naukowców uważa, że kiedy Ziemia powstawała ok. 4,5 mld lat temu, była suchą i skalistą planetą. Najpopularniejsza teoria mówi, że woda przybyła na Ziemię pod postacią kilku lodowych asteroid. Inna teoria mówi, że ziemska woda uformowała się z chmury gazu i pyłu, które ukształtowały Układ Słoneczny.
Skąd się wziął tlen?
Skoro zastanawiamy się nad pochodzeniem wody, warto także zastanowić się nad tlenem. Ok. 2,4 mld lat temu mikroskopijne organizmy zwane sinicami zaczęły uwalniać tlen jako produkt uboczny, wypełniając nim atmosferę. Wydarzenia zachodzące w kolejnych eonach są niejasne. Poziom tlenu wzrastał i spadał, aż w końcu ustabilizował się ok. 540 mln lat temu. Od tego czasu utrzymuje się na poziomie zbliżonym do tego, jaki obserwujemy dzisiaj. Ale co doprowadziło do tej stabilizacji? To pozostaje jedną z największych tajemnic Ziemi.
Czym była eksplozja kambryjska?
Eksplozja kambryjska to określenie eksplozji złożonego życia, do której doszło ok. 540 mln lat temu (gdy ustabilizował się poziom tlenu w atmosferze). Przez większość historii Ziemi wcześniej, życie składało się głównie z bakterii, eukariontów i prostych roślin. Ale na początku kambru, ewolucja przyspieszyła, a złożone stworzenia zaczęły pojawiać się w nigdy wcześniej nie widzianym tempie. Nagle zaczęły pojawiać się małe mózgi, oczy i szkielety. Większość rodowodu współczesnych stworzeń sięga aż okresu kambru. Nie wiadomo, co spowodowało eksplozję kambryjską, prawdopodobnie ustabilizowanie poziomu tlenu – a to z kolei jeszcze większa zagadka.
Skąd się wzięła nazwa naszej planety?
Ziemia jest jedyną planetą w Układzie Słonecznym, której nazwa nie pochodzi od rzymskiego czy greckiego boga. Nazwa „Ziemia” pochodzi od starych angielskich i niemieckich słów na określenie ziemi jako gleby. Nikt jednak nie wie, kto użył tej nazwy w odniesieniu do naszej planety po raz pierwszy. Podstawowa teoria, dlaczego nazwa „Ziemia” nie odnosi się do mitologii jest taka, że starożytni ludzie nie wiedzieli, że Ziemia jest planetą jak wszystkie inne. Myśleli, że inne planety są ciałami niebieskimi obracającymi się wokół Ziemi.
Co jest we wnętrzu Ziemi?
Naukowcy są w stanie całkiem dobrze określić, co znajduje się we wnętrzu Ziemi, mimo że większość planety pozostaje niezbadana. Jest to oczywiście konsekwencją faktu, że warunki pod skorupą i płaszczem ziemskim, są wyjątkowo niegościnne. Wiemy, że warstwa pod skorupą ziemską – płaszcz – składa się w większości z litych skał krzemianowych. Ale samo serce Ziemi – jądro – pozostaje tajemnicą. Przez wiele lat uważano, że żelazo i nikiel składają się na najbardziej wewnętrzną warstwę Ziemi. W latach 50. ubiegłego wieku odkryto jednak, że pierwiastki te nie są wystarczająco lekkie, aby samodzielnie odpowiadać za zmierzoną gęstość jądra.
Jak powstał Księżyc?
Naukowcy nie mają pewności, jak powstał Księżyc. Wielu ekspertów uważa, że nasz naturalny satelita powstał w wyniku zderzenia młodej Ziemi z nieco mniejszą protoplanetą. Próbki zebrane podczas misji Apollo wykazały jednak, że skład chemiczny Księżyca jest bardzo podobny do składu chemicznego Ziemi. Sugerowałoby to, że Księżyc nie może być odrębnym bytem, ale powstał z fragmentu Ziemi. Inna teoria mówi, że Księżyc był odrębnym obiektem, który został przechwycony przez grawitację Ziemi.
Co stało się z dinozaurami?
Dinozaury nie miały szczęścia. Przez miliony lat były niekwestionowanymi władcami świata prehistorycznego, ale niestety, dzisiaj są spotykane tylko w muzeach i filmach. Co dokładnie spowodowało, że te gigantyczne stworzenia osiągnęły swój ewolucyjny kres 65 mln lat temu? Istnieje kilka teorii, ale żadna nie jest w 100% pewna. Być może w Ziemię uderzyła asteroida, a może za wymarcie dinozaurów odpowiada seria erupcji wulkanicznych. W obu przypadkach rezultat były taki sam – pył i odłamki blokujące dostęp promieni słonecznych, hamujące życiodajne procesy, takie jak fotosynteza. Możliwy jest także wzrost temperatur (jak dzisiejsze zmiany klimatyczne) z powodu nadmiernych ilości gazów cieplarnianych w atmosferze.
Czy będziemy mogli przewidywać trzęsienia ziemi?
Mimo ogromnych postępów w nauce w ostatnich dekadach, wciąż nie znamy sposobu na dokładne przewidywanie trzęsień ziemi. Próbujemy, ale obecne technologie są w stanie przewidzieć te mniej więcej z taką samą dokładnością, co prognoza pogody (a wiemy, jak z nią jest). Powszechnie wiadomo, że trzęsienia ziemi zaczynają się, gdy skały pękają pod powierzchnią i wysyłają fale sejsmiczne w kierunku powierzchni. Nie wiemy jednak, dlaczego tak się dzieje i jak przewidzieć, kiedy nadejdą.
Kiedy rozpoczęły się ruchy tektoniczne?
Mamy takie trudności z przewidywaniami trzęsień ziemi, bo niewiele wiemy o procesie, który je powoduje, czyli ruchach tektonicznych. Skorupa ziemska składa się z kilku przemieszczających się względem siebie płyt tektonicznych. Naukowcy mogą jednak tylko spekulować, kiedy i jak proces ten się rozpoczął. To dlatego, że nie mamy praktycznie żadnych dowodów geologicznych dotyczących ruchów tektonicznych. Szacuje się, że tektonika płyt ruszyła ok. 3 mld lat temu, ale jak – tego nie wiadomo.
Ile jest gatunków na Ziemi?
Liczba wszystkich gatunków na Ziemi jest nieznana. Co więcej, cały czas odkrywamy nowe. Do dzisiaj opisano ok. 2 mln zwierząt i roślin, ale ostateczna liczba może sięgać nawet 100 mln. Prawdopodobnie nie poznamy ich nigdy, bo aż 86% gatunków lądowych i 91% gatunków morskich wciąż czeka na odkrycie. Na Ziemi nadal jest wiele nietkniętych przez człowieka miejsc, w których to mogą się skrywać nieznane organizmy.
