Na filmach to wydaje się banalnie proste. Wystarczy mocno się skupić, nie denerwować się i zachować stalowe nerwy. Ale czy ma to jakikolwiek związek z rzeczywistością? Czy da się oszukać wykrywacz kłamstw?
Badanie poligraficzne wykonuje się za pomocą wariografu, czyli tzw. wykrywacza kłamstw. Jego zadaniem jest analiza reakcji fizjologicznych na pytania, aby określić, czy osoba badana mówi prawdę, czy też nie. Dokładność tego testu była szeroko kwestionowana przez takie grupy jak Narodowa Akademia Nauk, Biuro Oceny Technologii Kongresu USA oraz Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologiczne. Mimo tego, test jest rutynowo stosowany do badania kandydatów do pracy i przesłuchiwania podejrzanych o popełnienie przestępstwa.
Chociaż osobie można powiedzieć, że ma odpowiadać na wszystkie pytania szczerze, test jest zaprojektowany tak, aby mierzyć odpowiedzi na „białe kłamstwa”, co oznacza, że naprawdę uczciwi ludzie są narażeni na ryzyko uzyskania fałszywego wyniku pozytywnego w teście. Inne osoby mogą chcieć ukryć odpowiedzi na niektóre pytania, niezależnie od tego, czy są winne popełnienia wykroczenia, czy też nie. Na szczęście dla nich, nie jest tak trudno oszukać wariograf. Pierwszym krokiem do celu jest zrozumienie, jak urządzenie to działa.
Jak działa wariograf?
Test na wykrywaczu kłamstw obejmuje więcej niż tylko czas spędzony na podłączeniu do wariografu. Obserwacja rozpoczyna się już w momencie, gdy osoba badana wejdzie do centrum testowego. Wprawny poligrafer (osoba przeprowadzająca test) zauważy i zarejestruje niewerbalne wskazówki związane z kłamstwem, więc dobrze jest znać kontrolować wszelkie odzywki i mikroruchy.
Wariograf/poligraf rejestruje częstotliwość oddechu, ciśnienie krwi, puls i potliwość. Bardziej zaawansowane urządzenia wykorzystują rezonans magnetyczny mózgu (MRI). Fizjologiczne reakcje na nieistotne, diagnostyczne i istotne pytania są porównywane w celu zidentyfikowania kłamstw. Pytania mogą być powtarzane 2-3 razy. Osoba badana może zostać poproszona o celowe kłamstwo, aby pomóc egzaminatorowi w ustaleniu wartości wyjściowych. Test trwa zazwyczaj 1-3 godziny, włączając w to ocenę kontekstu, historię medyczną, wyjaśnienie testu, samo badanie poligraficzne i dalsze czynności.
Internet jest pełen porad na temat „skutecznych sposobów” na oszukanie wariografu, ale większość z nich jest wyssana z palca. Na przykład, gryzienie się w język lub wkładanie pinezki do buta w celu wykorzystania bólu do wpłynięcia na ciśnienie krwi nie wpłynie na poziom potu. Podobnie, wyobrażanie sobie kłamstwa podczas mówienia prawdy i wyobrażanie sobie prawdy podczas mówienia kłamstwa nie zadziała, ponieważ ustanawia różnice między kłamstwem a prawdą.
Jak oszukać wariograf?
Eksperci wskazują, że są zasadniczo dwa dobre sposoby na przechytrzenie testu. Pierwszy to bycie całkowicie spokojnym, bez względu na to, o co zostanie się zapytanym. Większość ludzi nie jest w stanie odpowiednio się wyciszyć, ale ci którzy np. praktykują medytację mają ułatwione zadanie. Drugi ze sposobów to całkowite przeciwieństwo – bycie rozbitym i zrozpaczonym przez cały czas trwania testu. Większość ludzi denerwuje się podczas badania, niezależnie od tego, czy zamierzają kłamać, czy nie.
Oto kilka niezobowiązujących wskazówek, które warto wypróbować:
- Jeśli chcesz oszukać test, najlepiej jest pozostać zdenerwowanym, przestraszonym i zdezorientowanym przez cały czas trwania badania. Celem jest sprawienie wrażenia spokoju i panowania nad sytuacją, pomimo wewnętrznego zamieszania. Przypomnij sobie swoje najgorsze doświadczenia lub rozwiązuj trudne zadania matematyczne w głowie – cokolwiek, co utrzymuje cię w ciągłym stanie pobudzenia i stresu. Jeśli jest jedno konkretne pytanie, którego się obawiasz, przed odpowiedzią wyobraź sobie, że każde pytanie jest tym pytaniem.
- Chwilę się zastanów, zanim odpowiesz na jakiekolwiek pytanie. Określ je jako nieistotne, istotne lub diagnostyczne (kontrolne). Nieistotne pytania to np. pytanie o potwierdzenie swojego imienia lub o to, czy w pokoju pali się światło. Istotne pytania to te ważne. Przykładem może być pytanie: „Czy wiedział pan o przestępstwie?”. Pytania diagnostyczne to takie, na które większość ludzi powinna odpowiedzieć „tak”, ale najprawdopodobniej skłamie. Przykłady to: „Czy kiedykolwiek zabrałeś coś ze swojego miejsca pracy?” lub „Czy kiedykolwiek skłamałeś, aby wydostać się z kłopotów?”.
- Zmieniaj swój oddech podczas pytań kontrolnych, ale wróć do normalnego oddechu przed odpowiedzią na kolejne pytanie. W tym miejscu możesz się przyznać do drobnych błędów lub nie, zależnie od decyzji.
- Kiedy odpowiadasz na pytania, odpowiadaj stanowczo, bez wahania i bez poczucia humoru. Bądź chętny do współpracy, ale nie żartuj ani nie zachowuj się przesadnie przyjaźnie.
- Odpowiadaj „tak” lub „nie”, kiedy tylko jest to możliwe. Nie wyjaśniaj odpowiedzi, nie podawaj szczegółów ani nie proponuj wyjaśnień. Jeśli zostaniesz poproszony o rozwinięcie pytania, odpowiedz: „Co jeszcze chcesz, żebym powiedział?” lub „Naprawdę nie ma nic do powiedzenia na ten temat”.
- Jeśli zostaniesz oskarżony o kłamstwo, nie daj się sprowokować. Wykorzystaj oskarżenie jako paliwo, by czuć się zdenerwowanym i zdezorientowanym. W rzeczywistości, odpowiadając szczerze na pytania diagnostyczne, egzaminator mógł otrzymać sprzeczne wyniki, więc bądź przygotowany na dalsze pytania.
Powyższe wskazówki mogą pozwolić na unieważnienie testu, ale nie będą zbyt użyteczne, jeśli badanie na wariografie przeprowadza się w przypadku rozmowy o pracę. W większości przypadków, najłatwiejszą drogą przez test na wykrywaczu kłamstw jest uczciwe podejście do niego.
