Jesteśmy na skraju eliminacji szeregu śmiertelnych chorób, które do niedawna dotykały miliony ludzi na całym świecie. Szczepienia ochronne są szansą na ocalenie ludzkości. Oto 7 chorób bliskich całkowitego zwalczenia.
Łatwo być pesymistą jeżeli chodzi o kondycję ludzkości. Rosnąca antybiotykooporność, świadoma rezygnacja ze szczepień ochronnych czy dramatyczny wzrost chorób związanych z otyłością, są powodem do niepokoju. Na szczęście jednak są takie schorzenia, z którymi wygrywamy walkę. Ponad 35 lat temu Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła, że ospa prawdziwa została eradykowana (całkowicie zwalczona). W nadchodzących latach podobne deklaracje możemy usłyszeć odnośnie kolejnych chorób, które wciąż zabijają ludzi na całym świecie. Oto przykłady.
Drakunkuloza
Choroba wywoływana przez nitkowca podskórnego. Pasożyt, który rozprzestrzenia się przez zabrudzoną wodę pitną, może niszczyć mięśnie i tkanki otaczające kolano lub stopę, uniemożliwiając dzieciom chodzenie do końca życia. W 1968 r. na całym świecie było 3,5 mln przypadków zachorowań na drakunkulozę. W 2015 r. były tylko 22 przypadki zachorowań, a w 2017 r. zaledwie trzy. Dzisiaj nie występuje praktycznie w ogóle – zwykle w krajach afrykańskich. Od 2015 r. poza Afryką nie wystąpił ani jeden przypadek choroby. Mali jest uważane za kraj endemiczny z powodu odnotowaniu kilku zarażeń u psów domowych i kotów oraz słaby poziom służby zdrowia.
Odra
Podobnie jak ospa prawdziwa, ospa jest wysoce zaraźliwa. Do najpoważniejszych powikłań należą ślepota, ciężkie biegunki, poważne infekcje dróg oddechowych i zapalenie mózgu. Odra może mieć długofalowy wpływ na układ odpornościowy dzieci, pozostawiające je podatne na inne infekcje. To sprawia, że podanie szczepionki przeciwko odrze jest tak ważne. W wielu krajach rozwiniętych odra została całkowicie zwalczona, a liczba zgonów na całym świecie spadła od 2000 r. o 75%. Chociaż wirus jest nadal powszechny w wielu krajach rozwijających się (Afryki i Azji), WHO ma nadzieję na wyeliminowanie choroby do 2023 r.
Różyczka
Różyczka to wysoce zakaźna choroba, która u młodych ludzi i dorosłych zwykle powoduje jedynie wysypkę i objawy podobne do przeziębienia. Ale jest bardzo niebezpieczna dla nienarodzonych dzieci w pierwszym trymestrze ciąży – może skutkować nawet głuchotą, ślepotą i uszkodzeniem mózgu. Różyczka została oficjalnie uznana za eradykowaną w obu Amerykach. Ale przy ok. 120 000 nowych urodzeń rocznie na całym świecie z poważnymi wadami wrodzonymi związanymi z różyczką, wciąż jest wiele do zrobienia.
Polio
Polio to okaleczająca, a czasami nawet śmiertelna, choroba zakaźna, na którą nie ma obecnie lekarstwa. Większość osób, których dopadnie polio, w pełni wyzdrowieje, ale w około 1% choroba ta może pozostawić stałe pięto pod postacią niepełnosprawności fizycznej. Wirus rozprzestrzenia się wzdłuż włókien nerwowych w rdzeniu kręgowym i pożera je od wnętrza, co uniemożliwia poruszanie się. Spośród osób sparaliżowanych, ok. 5-10% umiera, gdy wirus przejmuje kontrolę nad mięśniami oddechowymi. Dzięki taniej i skutecznej szczepionce, przypadki polio na całym świecie spadły o prawie 99% od 1988 r. Tylko w trzech krajach odnotowuje się regularne zachorowania: w Nigerii, Pakistanie i Afganistanie. Naukowcy wyróżnili trzy szczepy wirusa – jeden został wyeliminowany w 1999 r., a drugiego nie widziano od 2012 r.
Świnka
Świnka jest chorobą zakaźną, która zazwyczaj powoduje puchnięcie gruczołów ślinowych w policzkach i szczęce. Chociaż większość przypadków nie powoduje trwałych uszkodzeń, może powodować poważne komplikacje, w tym zapalenie mózgu lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, obrzęk jajników i piersi, a także głuchotę. Zanim dzieci zaczęły być rutynowo szczepionkę przeciwko śwince (szczepionka MMR zwykle ma 97% skuteczności przeciwko śwince, odrze i różyczce), była to choroba powszechna u dzieci i młodych dorosłych. W Stanach Zjednoczonych w 1964 r. było ok. 212 000 przypadków. Obecnie ogniska świnki występują rzadko, choć zdarzają się sporadycznie, np. ognisko w 2009 r., które spowodowało ok. 3500 zgonów w Nowym Jorku.
Ślepota rzeczna
Podobnie jak drakunkuloza, ślepota rzeczna, znana także jako onchocerkoza, jest chorobą wywoływaną przez pasożyta. Małe czarne meszki z gatunku Simulium, które żyją w pobliżu rzek w Afryce Subsaharyjskiej i Ameryce Południowej, przenoszą robaki pasożytnicze. Zwykle do wystąpienia infekcji konieczne jest kilka ukąszeń. Po zakażeniu w organizmie człowieka rozwijają się larwy przemieszczające się do skóry – w ten sposób mogą zainfekować kolejną meszkę, która ugryzie chorego. Pasożyty mogą powodować ślepotę, przebarwienia skóry i intensywną wysypkę. Lekarze próbują wyeliminować chorobę za pomocą leku znanego jako Mectizan, który zabija larwy pasożytów w ciele człowieka. Ale do pełnego sukcesu droga jeszcze daleka, bo ślepota rzeczna nadal występuje w 36 krajach.
Filarioza limfatyczna
Filarioza limfatyczna, zwana także słoniowacizną, to choroba przejawiająca się nasilonym obrzękiem kończyn w wyniku utrudnionego odpływu limfy. Jest on spowodowany zaczopowaniem pni chłonnych, masywną niedrożnością węzłów chłonnych lub mniejszych naczyń limfatycznych. Choroba jest wywoływana przez pasożytnicze glisty przenoszone przez komary – występuje w prawie 100 krajach Afryki i Azji. W wielu przypadkach ludzie zostają zakażeni pasożytami jako dzieci, ale uszkodzenie układu odpornościowego pozostaje niewidoczne aż do dorosłości, kiedy pojawiają się widoczne objawy. Najbardziej zauważalnym jest puchnięcie części ciała. WHO dążyło do wyeliminowania filariozy limfatycznej do 2020 r., ale czy to się udało, dowiemy się w nadchodzących miesiącach.
