Żyjemy w czasach zarazy, ale często zapominamy, że w niedalekiej przeszłości ludzkość doświadczała znacznie groźniejszych pandemii niż COVID-19. Oto kilka przykładów – poznajcie 10 pandemii groźniejszych niż COVID-19.
Ebola
Ebola to śmiertelna choroba, która po raz pierwszy pojawiła się w Afryce Zachodniej w 1976 r. Prawdopodobnie przeszła na człowieka w wyniku kontaktu z krwią naczelnego będącego nosicielem wirusa. Początkowe objawy choroby wydają się łagodne – obejmują gorączkę, ból głowy, bóle mięśni i dreszcze. Później jednak objawy stają się śmiertelne i nie do zniesienia, a ofiara doświadcza wewnętrznych krwotoków, których skutkiem są wymioty lub kaszel krwią.
Ebola rozprzestrzenia się przede wszystkim poprzez kontakt z płynami ustrojowymi osoby zakażonej lub osoby, która niedawno zmarła z powodu wirusa. Jeden ze szczepów wirusa Ebola charakteryzuje się śmiertelnością na poziomie prawie 3/4 przypadków zakażenia ludzi. Najbardziej zabójcza epidemia eboli miała miejsce w latach 2013-2016, z 28 646 przypadkami i szokującą liczbą 11 323 zgonów. Epidemia wyniszczyła wiele krajów Afryki Zachodniej, w których umierało do 59% osób hospitalizowanych. Niektóre inne narody poza Afryką doświadczyły ograniczonych ognisk wirusa, m.in. czterech pacjentów w Stanach Zjednoczonych, którzy zostali szybko odizolowani.
AIDS
Dziś o wirusie HIV i wywoływanym przez niego AIDS wiadomo naprawdę sporo, ale w początkach epidemii w latach 80. wiedza na temat tej choroby była niewielka. Choroba została po raz pierwszy zidentyfikowana w Los Angeles, San Francisco i Nowym Jorku w 1981 roku, ale niektórzy eksperci uważają, że HIV mógł być obecny u ludzi już w latach 60. ubiegłego wieku.
Od początku kryzysu w 1981 roku w Stanach Zjednoczonych na AIDS zmarło ponad 700 000 osób. Wirus nieproporcjonalnie dotknął gejów i biseksualnych mężczyzn i był znany pod nazwą „raka gejów”. Wirus HIV rozprzestrzenia się tylko poprzez stosunki seksualne lub kontakt z krwią osoby zakażonej. Obecnie leczenie infekcji HIV jest znacznie lepsze, a lekarze stosują metody, które w wielu przypadkach zapobiegają rozwojowi AIDS.
SARS
Zanim pojawił się SARS-CoV-2, ludzkość przeżyła chwile grozy z SARS-CoV. Epidemia SARS, czyli zespołu ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej, wystąpiła na całym świecie na początku XXI wieku. Pierwsze ognisko wirusa zidentyfikowano w Chinach, a następnie patogen rozprzestrzenił się on na całą wschodnią Azję i dotarł do Stanów Zjednoczonych.
W czasie epidemii SARS zakażonych zostało około 8000 osób, a prawie 1000 zmarło. Wirus rozprzestrzeniał się drogą kropelkową, kiedy zakażona osoba kaszlała lub kichała – podobnie jak w przypadku COVID-19. W porównaniu z SARS-CoV-2, wirus SARS-CoV charakteryzował się znacznie wyższą śmiertelnością – 10% zarażonych nie przeżyło infekcji.
Świńska grypa
2009 H1N1, znany również jako świńska grypa, jest szczepem grypy, który spowodował trwającą 11 miesięcy światową pandemię. 2009 H1N1 jest również odpowiedzialny za pandemię grypy hiszpanki i grypy rosyjskiej. Nazwa choroby pochodzi od wirusa powstałego z połączenia materiału genetycznego różnych wirusów ptasiej, świńskiej i ludzkiej grypy. Objawy infekcji 2009 H1N1 są podobne do grypy sezonowej, a eksperci ze Światowej Organizacji Zdrowia podejrzewają, że szczep ten nie jest wcale bardziej śmiercionośny.
Ze względu na nieznaną liczbę przypadków bezobjawowych, trudno jest określić dokładną liczbę zachorowań w czasie pandemii, ale eksperci szacują, że mogła ona wynosić od 700 mln do 1,4 mld. Liczba szacowanych zgonów wahała się od 150 tys. do 575 tys. osób. Dla porównania na grypę sezonową rocznie umiera od 250-500 tys. osób.
Polio
Polio (choroba Heinego-Medina) jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa polio. Choroba rozprzestrzenia się poprzez spożycie przez osobę zakażonego kału, a w rzadkich przypadkach poprzez zakażoną ślinę. Zdecydowana większość osób zarażonych polio nie ma żadnych objawów, a u około 1/4 występują łagodne objawy grypopodobne. W 1 na 200 przypadków wirus przenosi się z jelit do ośrodkowego układu nerwowego – powoduje to osłabienie mięśni, najczęściej w nogach. Może to również obejmować mięśnie głowy, szyi i przepony, a w rzadkich przypadkach wymaga wspomagania oddychania. U ofiar, u których występuje pewien poziom osłabienia mięśni, 2-5% dzieci i 15-30% dorosłych umiera.
Pierwsza epidemia polio w Stanach Zjednoczonych rozpoczęła się w 1894 roku, a duże ogniska choroby pojawiały się przez całą pierwszą połowę XX wieku. Polio miało ogromny wpływ na Stany Zjednoczone i zdrowie publiczne, a najsłynniejszym przypadkiem był prezydent Franklin Delano Roosevelt. Szczytowy okres zachorowań na polio w USA przypadał na lata 1916-1955, kiedy to zatwierdzono szczepionkę Salka. W 1952 roku odnotowano 57 628 zachorowań i 3145 zgonów. Dziki wirus polio typu 3 został eradykowany na całym świecie.
Dur brzuszny
Dur brzuszny (tyfus) jest chorobą bakteryjną, która może być przenoszona i rozprzestrzeniana bezobjawowo. Najczęstszymi symptomami choroby jest wysoka gorączka, a czasami bóle brzucha, bóle głowy i zaparcia. Choroba jest znana z tego, że u niektórych pacjentów rozwija się wysypka skórna charakteryzująca się różowymi plamami. Objawy te są spowodowane wzrostem bakterii we krwi i jelitach ofiary.
Najsłynniejsza epidemia tyfusu w Stanach Zjednoczonych miała miejsce w 1906 roku i dotyczyła niesławnej Mary Mallon, lepiej znanej jako „Tyfusowa Mary”. Uważa się, że Mary sprowadziła tyfus do Stanów Zjednoczonych jako pierwsza bezobjawowa nosicielka. Irlandzka imigrantka zaraziła około 53 osoby, pracując jako kucharka. Władze poddały ją kwarantannie, ale wróciła do pracy jako kucharka i ostatecznie została umieszczona w przymusowej izolacji na ostatnie 30 lat swojego życia. Zakończenie epidemii było w dużej mierze zasługą powszechnego stosowania szczepionki, której skuteczność w zapobieganiu przenoszenia bakterii wynosi od 40 do 90% i która może działać nawet do 7 lat.
Krztusiec
Krztusiec (koklusz) nazywany jest również „kaszlem 100-dniowym”, ponieważ objawy choroby utrzymują się czasami nawet do 10 tygodni. Krztusiec jest zaraźliwą chorobą bakteryjną, która rozprzestrzenia się za pośrednictwem kropel wody unoszących się podczas kichania lub kaszlu osoby zakażonej. Pierwsze objawy choroby przypominają zwykłe przeziębienie, ale wkrótce potem pojawiają się gwałtowne napady kaszlu trwające tygodniami. Po ataku kaszlu, podczas wdechu osoby zakażonej może być słyszalny wysoki dźwięk krztuszenia, stąd nazwa. Niektóre osoby cierpiące na krztusiec mogą kaszleć tak gwałtownie, że wymiotują lub łamią żebra. Objawy zaczynają się zwykle 7-10 dni po zakażeniu.
Krztusiec dotyka co roku 16 milionów ludzi, głównie w krajach rozwijających się, a około 61 000 osób umiera. Większość przypadków zachorowań występuje obecnie w krajach rozwijających się z powodu braku odpowiedniego leczenia. Liczba ognisk choroby w Stanach Zjednoczonych znacznie się zmniejszyła od czasu powszechnego wprowadzenia szczepionek, ale niektóre ogniska pojawiły się na początku 2010 roku. Jedno z takich ognisk w Kalifornii odnotowało prawie 10 000 przypadków i 10 zgonów niemowląt po błędnej diagnozie lekarzy. Eksperci doszli do wniosku, że ten wybuch epidemii i inne są w dużej mierze spowodowane tym, że członkowie społeczeństwa odmawiają przyjęcia szczepionki z powodów pozamedycznych.
Cholera
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że od 1961 r. w wielu słabo rozwiniętych krajach trwa pandemia cholery. Choroba ta rozprzestrzenia się głównie wtedy, gdy ludzie spożywają wodę zanieczyszczoną fekaliami. Jeśli cholera nie jest leczona, zakażona osoba może umrzeć w ciągu kilku godzin. Typowe objawy cholery to biegunka, wymioty, pragnienie i odwodnienie, które zaczynają się gdzieś pomiędzy 2 godzinami a 5 dniami po ekspozycji na patogen.
Ostatnia epidemia cholery w Stanach Zjednoczonych zakończyła się w 1866 roku, a na chorobę umierała co dziesiąta osoba mieszkająca w dużych miastach. Podstawowym sposobem walki z cholerą jest zapewnienie zagrożonym regionom odpowiednich usług sanitarnych i czystej wody pitnej, a także wybiórcze stosowanie szczepionek, gdy jest to wskazane.
Odra
Odra jest wysoce zakaźną chorobą przenoszoną drogą powietrzną, rozprzestrzeniającą się poprzez kaszel, kichanie i kontakt z wydzielinami z nosa. Objawy ujawniają się zwykle po 10-12 dniach od kontaktu z wirusem i mogą trwać 7-10 dni. Początkowe objawy obejmują wysoką gorączkę, kaszel, katar i zapalenie oczu. Dwa do trzech dni po wystąpieniu tych objawów mogą pojawić się plamki Koplika. Są to małe białe plamki, które tworzą się wewnątrz jamy ustnej, wyglądające jak ziarenka soli w pobliżu zębów trzonowych. Po wystąpieniu plam Koplika na twarzy pojawia się wysypka odrowa, która rozprzestrzenia się na resztę ciała. Niektóre inne powikłania mogą również wynikać z wirusa, w tym zapalenie płuc z odry indukowanego immunosupresji.
Odra została uznana za zwalczoną w 2016 roku w obu Amerykach, ale od tego czasu nadal odnotowuje się przypadki zachorowań. Jeden wybuch epidemii w 1991 roku miał miejsce w Filadelfii, w którym 1400 osób zostało zarażonych odrą, a dziewięcioro dzieci zmarło. Ten pik rozpoczął się w kościele uzdrawiania wiary Faith Tabernacle Congregation, który zniechęcał członków do szczepień.
Ospa prawdziwa
Wielu uważa ospę za chorobę związaną z wiekiem eksploracji i połową XVII wieku, ale ospa nie została całkowicie wyeliminowana aż do 1978 roku. Pochodzenie choroby jest nieznane, ale dowody z egipskich mumii wskazują, że istniała ona co najmniej przed III wiekiem przed naszą erą. Małe ogniska choroby pojawiały się aż do jej wyeliminowania, ale ostatni duży wybuch w Stanach Zjednoczonych miał miejsce w 1902 roku. Pierwszymi objawami ospy są gorączka i wymioty, a następnie pojawienie się wrzodów i wyraźnych pęcherzy. Charakteryzują się one wgnieceniami i są wypełnione płynem. Pęcherze te w końcu strup i odpadają pozostawiając blizny. Niektóre z tych strupów przetrwały w „kapsułach czasu”, takich jak strup znaleziony w książce z czasów wojny secesyjnej pod koniec XX wieku.
Ostatnia epidemia ospy rozpoczęła się w 1901 r. i trwała trzy lata, z 1596 przypadkami i prawie 300 ofiarami śmiertelnymi. Epidemia miała 17-procentowy wskaźnik śmiertelności, o wiele mniejszy niż poprzednie epidemie w mniej rozwiniętych krajach i bez odpowiednich środków kontroli. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwej jest główną przyczyną wyeliminowania tej choroby.
