Niezależnie od tego, czy przeszedłeś już COVID-19 i czy jesteś zaszczepiony, nie jesteś kuloodporny na koronawirusa. To ile razy tak naprawdę można zachorować na COVID-19?
SARS-CoV-2 to zupełnie nowe wyzwanie dla ludzkości. Na początku pandemii COVID-19, nikt nie miał odporności na wirusa, a wiedza na ten temat była szczątkowa. Dzisiaj – wraz ze wzrostem liczby ozdrowieńców i coraz lepiej działającym programem szczepień ochronnych – zbliżamy się do upragnionej odporności populacyjnej. Nie oznacza to jednak, że możemy czuć się bezpiecznie.
Na całym świecie odnotowuje się częste przypadki zachorowania na COVID-19, nawet w przypadku osób, które infekcję już raz przeszły albo zostały zaszczepione (także dwoma dawkami). Jak to możliwe? Ile razy można zachorować na COVID-19?
Jak się uodpornić na SARS-CoV-2?
Nasz układ odpornościowy stanowi pierwszą linię obronną organizmu przed infekcjami i składa się z dwóch części. Pierwsza jest zawsze gotowa do działania i uaktywnia się, gdy tylko obcy patogen zostanie wykryty w organizmie. Jest to tzw. wrodzona odpowiedź immunologiczna i obejmuje uwalnianie substancji chemicznych, które wywołują stan zapalny oraz białych krwinek, które mogą niszczyć zainfekowane komórki. Ale ten mechanizm nie jest specyficzny dla koronawirusa.
Drugim ważnym elementem układu odpornościowego jest tzw. adaptacyjna odpowiedź immunologiczna. Obejmuje ona komórki, które wytwarzają ukierunkowane przeciwciała, które mogą przyłączać się do wirusa, aby go zatrzymać przed replikacją – a także limfocyty T, które mogą atakować tylko komórki zainfekowane wirusem, co nazywamy odpowiedzią komórkową.
To wymaga czasu – liczne badania sugerują, że potrzeba ok. 10 dni, aby organizm zaczął wytwarzać przeciwciała, które mogą zwalczać koronawirusa. Najciężej chorzy pacjenci rozwijają najsilniejszą odpowiedź immunologiczną.
Jeśli adaptacyjna odpowiedź immunologiczna jest wystarczająco silna, może ona pozostawić trwałą pamięć o infekcji, która zapewni ochronę na przyszłość. Nie wiadomo, czy ludzie, którzy mają tylko łagodne objawy COVID-19 lub nie mają ich wcale, rozwiną wystarczającą adaptacyjną odpowiedź immunologiczną.
Jak długo utrzymuje się odporność?
Pamięć układu odpornościowego jest podobna do naszej własnej – niektóre infekcje organizm pamięta wyraźnie, ale o innych ma zwyczaj zapominać.
Odra nie daje o sobie zapomnieć – jeden epizod chorobowy powinien zapewnić odporność na całe życie, podobnie zresztą jak szczepionka MMR, którą podajemy małym dzieciom. Jest jednak wiele innych chorób, o których organizm regularnie „zapomina”. Dzieci mogą wielokrotnie zachorować na RSV (syncytialny wirus oddechowy, należący do rodziny Paramyxoviridae) tej samej zimy. Naukowcy nie mają pewności, jak długo w organizmie utrzymują się przeciwciała skierowane przeciwko SARS-CoV-2. Badania przeprowadzone przez Public Health England (PHE) wykazały, że większość osób, które przeszły COVID-19, jest chroniona przed ponowną infekcją przez co najmniej pięć miesięcy.
Co więcej, niektóre badania wskazują, że przechorowanie grypy sezonowej lub zwykłego przeziębienia koronawirusowego, może dawać pewną ochronę przed SARS-CoV-2. Lekarze wciąż nie mają pewności co do tzw. reaktywności krzyżowej, ale mogą istnieć pewne infekcje, które wyglądają podobnie do COVID-19, zapewniając chorym pewną ochronę. Badania laboratoryjne wykazały, że limfocyty T wytworzone w celu zwalczania koronawirusa SARS-CoV lub zwykłego przeziębienia, mogą reagować na SARS-CoV-2. Wciąż jednak nie ma pewności, jak dużą ochronę mogą zapewniać infekcje innymi wirusami.
Ile razy można zachorować na COVID-19?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, bo na całym świecie są dziesiątki osób, które przeszły już COVID-19 dwa, a nawet trzy razy – i to w stosunkowo krótkim czasie. Jednak naukowcy są zgodni co do tego, że problemem często są same testy, a pacjenci byli błędnie informowani, że są już zdrowi. Prowadzone przez PHE badania nad odpornością pracowników służby zdrowia wykazały 44 potencjalne ponowne zakażenia w grupie 6614 osób, które wcześniej chorowały na COVID-19.
Naukowcy stwierdzają, że ponowne zakażenie jest rzadkie, ale wciąż możliwe i mówią, że ludzie muszą nadal stosować się do aktualnych wytycznych, niezależnie od tego, czy mają przeciwciała, czy nie.
Naukowcy z Hong Kongu opisali niedawno przypadek młodego, zdrowego mężczyzny, który wyzdrowiał po COVID-19, a następnie został ponownie zakażony ponad cztery miesiące później. Wykorzystując sekwencjonowanie genomu wirusa, mogli udowodnić, że złapał go dwukrotnie, ponieważ szczepy wirusa były różne.
Eksperci twierdzą, że ponowne zakażenie nie jest zaskakujące, ale prawdopodobnie jest rzadkie i potrzebne są dalsze badania, aby zrozumieć, dlaczego tak się dzieje. Można zakładać, że ok. pół roku po przebytej infekcji SARS-CoV-2 jest się odpornym na kolejny atak koronawirusa, choć nie oznacza to bynajmniej, że takowy jest niemożliwy.
Czy przeciwciała oznaczają odporność?
Obecność przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2 wcale nie oznacza, że jest się odpornym na infekcję. Dlatego Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) nie zaleca wykorzystywania tzw. paszportów immunologicznych jako sposób na otwarcie granic krajów.
Idea jest taka, że jeśli przejdziesz test na obecność przeciwciał, to możesz bezpiecznie wrócić do pracy, podróży i względnie normalnego życia. Byłoby to szczególnie cenne dla pracowników domów opieki lub szpitali, którzy mają kontakt z osobami zagrożonymi wystąpieniem ciężkiej postaci COVID-19.
Jednak podczas gdy u prawie każdego pacjenta można znaleźć pewne przeciwciała, nie wszystkie są jednakowe. Przeciwciała neutralizujące to te, które przylegają do koronawirusa i są w stanie powstrzymać go przed zakażaniem innych komórek. Badanie 175 pacjentów, którzy wyzdrowieli w Chinach, wykazało, że 30% miało bardzo niski poziom tych neutralizujących przeciwciał. Dlatego WHO twierdzi, że „odporność komórkowa może być kluczowa dla wyzdrowienia”.
Trzeba też pamiętać, że zarówno ozdrowieńcy, jak i osoby zaszczepione (także dwoma dawkami), mogą być chronione przez infekcją, ale nadal mogą przenosić patogen na innych. Zaszczepienie się przeciwko COVID-19 nie zwalnia od dystansu społecznego, regularnej dezynfekcji czy zakrywania nosa i ust.
