Pandemia fake newsów to już nie fikcja, a rzeczywistość. Jej kolejne fale obserwujemy podczas pandemii COVID-19. To infodemia, która może być równie szkodliwa, co zagrożenia biologiczne.
Rosnąca liczba fake newsów dotyczących szkodliwości szczepień przeciwko COVID-19, doniesień o tym, że wirus został stworzony i wypuszczony z laboratorium celowo, a także te sugestie, że przecież „żadnej pandemii nie ma”. To świat, w którym żyjemy. Świat A.D. 2021. Czy naprawdę jesteśmy aż tak głupi, że wierzymy w niesprawdzone bzdury? Skąd się to bierze?
Czym jest infodemia?
Infodemia to termin ukuty przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) dotyczący nadmiaru informacji, w tym informacji nieprawdziwych i wprowadzających w błąd, zarówno w świecie wirtualnym, jak i fizycznym. Obserwujemy wzrost takich przypadków podczas pandemii COVID-19, gdzie często są rozpowszechniane nieprawdziwe informacje dotyczące szczepień i samego wirusa.
Infodemia powoduje dezorientację i skłonność do podejmowania ryzyka, co może zaszkodzić zdrowiu. Prowadzi to również do braku zaufania do organów służby zdrowia i osłabia reakcję w zakresie zdrowia publicznego.
Infodemia może nasilić lub wydłużyć czas trwania epidemii, gdy ludzie nie są pewni, co powinni zrobić, aby chronić swoje zdrowie i zdrowie ludzi wokół nich. Wraz z rosnącą cyfryzacją – wzrostem popularności mediów społecznościowych i wykorzystania Internetu – informacje mogą rozprzestrzeniać się szybciej. Może to pomóc w szybszym wypełnieniu luki informacyjnej, ale może również wzmocnić szkodliwe wiadomości.
Zarządzanie infodemią ma na celu umożliwienie stosowania dobrych praktyk zdrowotnych poprzez 4 rodzaje działań:
- Słuchanie obaw i pytań społeczności
- Promowanie zrozumienia ryzyka i porad ekspertów w dziedzinie zdrowia
- Budowanie odporności na błędne informacje
- Angażowanie i upoważnianie społeczności do podejmowania pozytywnych działań
Jak WHO walczy z infodemią?
WHO współpracuje z partnerami z całego społeczeństwa nad wzmocnieniem dyscypliny naukowej, jaką jest infodemiologia. Celem jest stworzenie i dostarczenie trwałych narzędzi, które będą mogły być wykorzystywane przez instytucje ochrony zdrowia i społeczności do zapobiegania i przezwyciężania szkodliwego wpływu infodemii.
W ramach partnerstwa WHO pracuje nad zwiększeniem możliwości cyfrowych i wykorzystaniem zasad szczepień społecznych w celu zwiększenia odporności na dezinformację oraz zapewnienia innowacyjnych sposobów docierania do społeczności z wiarygodnymi informacjami zdrowotnymi.
Przykładowe innowacje:
- Opracowanie programu badań w zakresie zdrowia publicznego, który zawiera wskazówki dotyczące tego, gdzie należy inwestować w badania, aby lepiej zrozumieć i zareagować na infodemię.
- Stworzenie EARS, narzędzia wczesnego reagowania i nasłuchu społecznego wspieranego przez sztuczną inteligencję, aby pomóc organom służby zdrowia w szybkim identyfikowaniu narracji i „pustek informacyjnych”, które przeszkadzają ludziom w uzyskaniu informacji potrzebnych do podejmowania właściwych decyzji dotyczących zdrowia.
- Prowadzenie cotygodniowej agregacji publicznie dostępnych mediów społecznościowych i informacyjnych, danych analityki internetowej i wyszukiwania online w celu zidentyfikowania i zrozumienia wzorców konwersacji związanych z infodemią online.
- Przeprowadzanie wizualnych analiz sieciowych w celu lepszego zrozumienia ekosystemów, w których dezinformacja jest w stanie się rozwijać.
- Stworzenie repozytorium ~200 aktywnych grup sprawdzających fakty związane z COVID-19, które weryfikują twierdzenia związane z COVID-19 w ponad 40 językach.
- Dopracowanie opartego na sztucznej inteligencji obserwatorium infodemicznego w celu oceny aktualnego stanu dezinformacji i rozpowszechniania dezinformacji.
Jak rozpoznać prawdziwe wiadomości?
Nie ma gotowego przepisu, jak odróżnić wartościowe wiadomości od fake newsów. Kluczowe wydaje się być weryfikowanie wszystkiego, co się czyta, ogląda czy słyszy, a nie ślepa wiara w to, co do nas dociera.
Warto pamiętać też, że nie wszystkie fałszywe informacje są rozpowszechniane celowo, np. mylące, naciągane nagłówki lub literówki, które zmieniają kontekst historii. Z drugiej strony, wiele fake newsów powstaje celowo, aby wprowadzać w błąd i oszukiwać określone grupy osób. Mowa tu także o tzw. deepfakes, czyli zdjęciach powstałych w wyniku łączenia obrazów przy użyciu technik sztucznej inteligencji. Innym przykładem są shallowfakes, czyli materiały wideo, które są prawdziwe, ale fałszywie przedstawione.
Fake newsy są często oparte przynajmniej częściowo na rzeczywistości, a wplatanie prawdy w kłamstwa jest tym, co sprawia, że fałszywe lub wprowadzające w błąd historie są tak atrakcyjne.
Walka z fake newsami nigdy nie była tak trudna jak teraz, w czasach pandemii COVID-19. Musimy być czujni, bo nawet po pokonaniu SARS-CoV-2, infodemia może okazać się znacznie poważniejszym i trudniejszym do opanowania wyzwaniem.
