W ramach artykułu opublikowanego na łamach Science Advances naukowcy opisują związek między rozmiarami mózgów a inteligencją w ewolucji ssaków. Okazuje się, że owa zależność nie jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać.
Przede wszystkim należy rozróżnić posiadanie dużego mózgu w porównaniu do masy ciała oraz dużego mózgu pod względem samej wielkości. Ludzie są w tym przypadku szczególnie ekstremalnym odstępstwem od normy, ponieważ nasze mózgi są około siedmiokrotnie większe niż można by się spodziewać po zwierzęciu naszej wielkości. Nasi czworonożni przyjaciele, czyli psy – podobnie jak wieloryby, delfiny i słonie – również są znane ze stosunkowo dużych mózgów oraz swojej zaskakującej inteligencji.
Czytaj też: Dlaczego ludzki mózg powiększa się, kiedy nadchodzi lato?
Autorzy badania wyszli jednak z nietypowego założenia: co jeśli to nie mózgi rosną w toku ewolucji, lecz masa ciała maleje? W celu rozwiązania zagadki zebrali dane dotyczące masy mózgu i ciała ssaków. Łącznie owe informacje dotyczyły 1400 gatunków ssaków, z czego 107 jest znanych na podstawie ich skamieniałości. W oparciu o te dane stworzyli drzewo ewolucyjne analizowanych gatunków i zrozumieli, w jaki sposób wielkość mózgu i ciała były ze sobą powiązane w toku ewolucji. Dane sięgają aż do okresu, kiedy po Ziemi nadal stąpały dinozaury.
Duży mózg nie musi oznaczać wysokiej inteligencji – ważniejszy jest stosunek do masy ciała
Np. słonie są masywne, posiadają sporych rozmiarów mózgi i cechują się wysoką inteligencją. Naukowcy sądzą, że taka kombinacja cech jest możliwa dzięki temu, iż te gigantyczne ssaki doświadczyły nawet większego wzrostu objętości mózgów niż można by się spodziewać. Z kolei linie ewolucyjne ludzi i delfinów wyróżniały się posiadaniem większych mózgów, ale mniejszych ciał w porównaniu z ich bliskimi krewnymi. W przypadku ludzi chodziło o szympansy i goryle, natomiast delfiny porównywano do wielorybów.
Interesującym przykładem są lwy morskie, posiadające niezbyt imponujących rozmiarów mózgi, a jednocześnie cechujące się wysoką inteligencją. Jednym z możliwych wyjaśnień tego fenomenu jest to, że pomimo stosunkowo mniejszego mózgu w porównaniu do ich bliskich krewnych, lwy morskie mają nawet 4-krotnie więcej objętości mózgu przeznaczonej na obszary, które warunkują inteligentne zachowania.
Czytaj też: Ludzie zatrzymują ewolucję gatunków, a traci na tym m.in. Morze Bałtyckie
Duże znaczenie w ewolucji mózgów miały wydarzenia prowadzące do masowych wymierań, takie jak np. uderzenie asteroidy sprzed 65 milionów lat. Właśnie wtedy, po wyginięciu dinozaurów, doszło do przyspieszenia wzrostu wielkości mózgu w stosunku do masy ciała. Może to wynikać z faktu, że wiele ssaków znalazło nowe siedliska do życia, które wcześniej były zajęte przez dinozaury. Tego typu zmiany wymagały nowych adaptacji w zakresie wielkości mózgu lub reszty ciała.
