Większość Polaków nie skojarzy nawet trzech wymienionych nazwisk. A ty? Ilu z tych naukowców znasz?
Trudno wyobrazić sobie świat bez postępu technologicznego. Dzięki ciężkiej pracy wybitnych umysłów możemy korzystać z wielu udogodnień i unowocześnień w życiu codziennym. Często zapomina się jednak, że także wybitni polscy naukowcy mieli wkład w rozwój nauki. Poznaj bliżej naszych niezwykłych rodaków i ich osiągnięcia. Z tego artykułu uzyskasz informacje o:
- Janie Heweliuszu – twórcy polemoskopu i topografii Księżyca,
- profesorze Janie Czochralskim, bez którego nie mielibyśmy komputerów,
- Kazimierzu Funku – ojcu witamin,
- Ferdinandzie Cohnie, pionierze w dziedzinie mikrobiologii i bakteriologii,
- Leo Sternbachu – wynalazcy pierwszych leków uspokajających,
- Marianie Rajewskim – matematyku, który odszyfrował niemieckie tajne komunikaty wojskowe.
Czymże byłby dzisiejszy świat bez nauki? Trudno wyobrazić sobie rzeczywistość, w której brak postępów technologicznych czy naukowych. Dzięki mądrym i wytrwałym ludziom możemy cieszyć się wynalazkami rewolucjonizującymi świat: koleją, samolotami, elektrycznością czy Internetem. Oprócz tego zawdzięczamy im wiele udogodnień, których na co dzień nie jesteśmy w pełni świadomi, a które znacznie wpływają na jakość naszego życia.
Gdy mowa o wybitnych naukowcach, zazwyczaj przychodzą nam na myśl nazwiska takie jak Isaac Newton, Albert Einstein czy Stephen Hawking. Jest jednak wiele znacznych osób z naszego kraju, które przysłużyły się nauce – i wcale nie chodzi tu tylko o Marię Skłodowską-Curie. Odkryj bogatą i ciekawą historię wybitnych polskich naukowców, czytając dalej.
Jeśli interesujesz się szeroko pojętą nauką lub fascynujesz się materiałem genetycznym człowieka, zobacz też artykuł: Wiemy coraz więcej o DNA sprzed tysięcy lat. Jak naukowcy mogą to wykorzystać?
Jan Heweliusz: twórca topografii księżyca
Fascynacja nauką nie jest elementem charakterystycznym wyłącznie dla naszych czasów. Sławni polscy naukowcy i odkrywcy z różnych epok o tym świadczą. Przykładem tego stanu rzeczy jest żyjący w XV wieku Mikołaj Kopernik, który interesował się wieloma dziedzinami, w tym matematyką, astronomią i astrologią. Jego następcą stał się Jan Heweliusz, który rozwijał się w tych samych specjalnościach, chociaż podążał inną ścieżką, niż Kopernik.
Jan Heweliusz swoją sławę zyskał dzięki stworzeniu map Księżyca oraz urządzeń badawczych, w tym pierwowzoru peryskopu. Jego życie nie było jednak poświęcone wyłącznie nauce – naukowiec z Gdańska był również piwowarem. Być może znany byłby głównie z tego, gdyby nie nauka w Gdańskim Gimnazjum Akademickim. Pod wpływem nauk profesora Piotra Krügera, młody Heweliusz zaczął interesować się astronomią. W tym tez czasie zaczął konstruować swoje pierwsze przyrządy. W 1604 roku naukowiec wyruszył w podróż. Odwiedził między innymi Paryż, Londyn, Awinion, był także w Holandii. Po powrocie do rodzinnego Gdańska Heweliusz ożenił się z Katarzyną Rebeschke. W jej posagu oprócz browaru znajdowały się także kamienice. Okazały się one bardzo ważne – na ich dachach naukowiec prowadził obserwacje astronomiczne.
Regularne obserwowanie nieba za pomocą teleskopu doprowadziło do powstania dzieła „Selenografia, czyli opisanie Księżyca…”. To w nim zawarte były mapy Księżyca. Wywarły one duże wrażenie na całej Europie. W książce opisywano również wyniki obserwacji księżyców Jowisza oraz plam słonecznych.
Heweliuszowi zawdzięczamy powstanie map Księżyca oraz polemoskopu, który, chociaż był prototypem współczesnego peryskopu, użycie znalazł głównie na polu techniki wojskowej (urządzenie służyło do obserwowania pola bitwy zza przeszkód terenowych). Naukowiec jako pierwszy stwierdził, że komety poruszają się po torach zakrzywionych. Rozpoczął także prace nad atlasem nieba, który został wydany dopiero po jego śmierci. Był to jak na ówczesne czasy najdokładniejszy katalog gwiazd.
Profesor Jan Czochralski – trudno sobie dziś wyobrazić świat bez komputerów
W XXI wieku życie bez komputera jest trudne. To praktyczne urządzenie pozwoliło na uproszczenie wielu aspektów pracy i czerpanie rozrywki. Nie moglibyśmy jednak z niego korzystać, gdyby nie polski wybitny naukowiec – profesor Jan Czochralski. To on wymyślił metodę otrzymywania monokryształów krzemu, która przyczyniła się do tworzenia tzw. wafli krzemowych, na których buduje się procesory. Bez tego wynalazku nie powstałyby laptopy, smartfony i cała współczesna elektronika.
Czochralski to najczęściej cytowany polski uczony. Znacząco wpłynął na świat nauki – jest autorem lub współautorem ponad 120 publikacji naukowych. Był chemikiem i metaloznawcą. Zainteresowania Chochralskiego w kierunku nauk ścisłych nie wykluczały go jednak z interesowania się sztuką – uczony napisał tomik poezji, prowadził salon literacki.
Kazimierz Funk – ojciec witamin. Co sprawia, że Kazimierz Funk jest sławny?
Kazimierz Funk urodził się w Warszawie w 1884 roku. Był synem lekarza. Studiował biologię w Genewie oraz chemię w Bernie.
Do jego osiągnięć zalicza się:
· stworzenie terminu „witamina”,
· wyodrębnienie pierwszej witaminy – tiaminy (B1) – z otrębów ryżowych,
· prowadzenie badań nad chorobą beri-beri,
· leczenie chorych na awitaminozę,
· pracę nad wyizolowaniem insuliny,
· badanie przyczyn występowania raka.
To właśnie Kazimierz Funk zapoczątkował naukę o witaminach. Gdyby nie on, nie bylibyśmy świadomi istnienia wielu chorób, a także ich przyczyn.
Ferdinand Cohn: pionier mikrobiologii i bakteriologii
Bakterie nie są najwdzięczniejszym tematem badań dla biologów, ale nie ma wątpliwości, że są one ważne z naukowego punktu widzenia. Do czasu powstania eukariontów i ich ewolucji, były one jedynymi żywymi organizmami żyjącymi na Ziemi. Naukę o bakteriach zapoczątkował polski naukowiec Ferdinand Cohn, razem z Robertem Kochem.
Cohn urodził się, pracował i umarł we Wrocławiu. W czasie jego kadencji Uniwersytet we Wrocławiu stał się centrum innowacji w dziedzinach mikrobiologii i budowy roślin. Cohn opublikował 150 prac naukowych, a jego klasyfikacja bakterii w zależności od kształtu używana jest do dzisiejszego dnia:
| RODZAJ BAKTERII | PRZYKŁADY |
| bakterie o kształcie pałeczkowatym | pałeczki, laseczki, maczugowce |
| bakterie o kształcie kulistym | ziarenkowce, paciorkowce, gronkowce |
| bakterie o kształcie spiralnym | śrubowce, przecinkowce, krętki |
Leo Sternbach: chemik, który stworzył pierwsze środki uspokajające
Leki na uspokojenie są wynalazkiem przydatnym w wielu stresujących sytuacjach. Ich wynalazcą jest polsko-amerykański chemik i farmaceuta, Leo Sternbach. To on także zsyntetyzował jako pierwszy witaminę H, biotynę oraz wiele środków przeciwwymiotnych, bakteriobójczych i przeciwbólowych. Sternbach jest twórcą Valium, które ma działanie uspokajające i nasenne.
Marian Rejewski – matematyk, który odszyfrował niemieckie tajne komunikaty wojskowe
Jest wiele Polaków, z których osiągnięć możemy być dumni. W tym tłumie szczególnie wyróżnia się Marian Rejewski – matematyk i kryptolog, który złamał szyfr Enigmy, najważniejszej maszyny szyfrującej używanej w hitlerowskich Niemczech. Był on także prekursorem nowoczesnych metod łamania szyfrów.
Marian Rejewski razem z Henrykiem Zygalskim i Jerzym Różyckim uczęszczali na kurs kryptologii dostępny dla studentów matematyki, organizowany przez Biuro Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego. Jako jedni z nielicznych godzili dodatkowe zajęcie ze studiami. Następnie, od 1 września 1932 roku, Rejewski, Zygalski i Różycki podjęli pracę w Biurze Szyfrów Sztabu Głównego w Warszawie, gdzie złamali czteroliterowy szyfr niemieckiego Kreigsmarine.
Kolejnym, najważniejszym etapem w karierze Rejewskiego było złamanie szyfru Enigmy. Aby zdeszyfrować maszynę, oprócz zrozumienia idei jej działania, należało znać sposób okablowania wirników kodujących oraz znać klucz dzienny, który zawiera typy używanych wirników i kolejność ich osadzenia. Rejewski dysponował jedynie informacją na temat działania Enigmy, gdy przystępował do łamania szyfru – jego praca była znacznie utrudniona.
Wysiłki polskiego kryptografa poniekąd były decydujące dla losów wojny. Zostały one upamiętnione przez wprowadzenie do obiegu 4 znaczków pocztowych, pośmiertne odznaczenie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, czy choćby wieloma filmami i wystawami na temat łamania szyfru.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ):
Z czego znany jest Jan Heweliusz?
Jan Heweliusz swoją sławę zyskał dzięki stworzeniu map Księżyca oraz urządzeń badawczych, w tym pierwowzoru peryskopu.
Co zawdzięczamy profesorowi Janowi Czochralskiemu?
To on wymyślił metodę otrzymywania monokryształów krzemu, która przyczyniła się do tworzenia tzw. wafli krzemowych, na których buduje się procesory. Bez tego wynalazku nie powstałyby laptopy, smartfony i cała współczesna elektronika.
Czemu Kazimierz Funk jest sławny?
Kazimierz Funk wynalazł witaminy. Jako pierwszy zsyntetyzował witaminę B1, leczył chorych na awitaminozę.
Z czego znany jest Ferdinand Cohn?
Ferdinand Cohn zapoczątkował razem z Robertem Kochem naukę o bakteriach.
Co wynalazł Leo Sternbach?
Sternbach jest twórcą Valium, które ma działanie uspokajające i nasenne. To on także zsyntetyzował jako pierwszy witaminę H, biotynę, oraz wiele środków przeciwwymiotnych, bakteriobójczych i przeciwbólowych.
Czym wsławił się Marian Rejewski?
Marian Rejewski złamał szyfr Enigmy, najważniejszej maszyny szyfrującej używanej w hitlerowskich Niemczech.
