Dla wielu osób wzrok to najważniejszy ze zmysłów. Każdy wykorzystuje go nieco inaczej. Nawet osoby niewidome. Jak to możliwe?
Osoby widzące często zastanawiają się, co widzą osoby niewidome. Z kolei osoby niewidome zastanawiają się, czy przeżycie to jest identyczne dla innych niewidomych. Nie ma jednej odpowiedzi na pytanie: co widzą osoby niewidome, gdyż są różne rodzaje ślepoty.
Ale ponieważ to mózg widzi informacje, a oczy je tylko przekazują, nie bez znaczenia jest fakt, czy dana osoba kiedyś widziała, czy nie.
Czytaj też: Jak działa echolokacja nietoperzy?
Czytaj też: Po co nam wyrostek robaczkowy?
Czytaj też: Dlaczego komary wolą krew jednych ludzi bardziej od innych?
Różne odcienie widzenia
Osoba, która urodziła się niewidoma, nie widzi dosłownie nic. Przeświadczenie, że taka osoba ma przed oczami ciemność jest błędne, ponieważ ciemność jest przeciwieństwem światłości. Osoba niewidoma nie wie, czym jest ciemność, bo nie ma jej z czym porównać. Nie ma żadnego wrażenia wzroku. Odczuwa tylko nicość.
Podobnego odczucia można doświadczyć zamykając jedno oko i próbując skupić się okiem otwartym na jakimś przedmiocie. W takiej sytuacji, oko zamknięte nie widzi nic. Żadnej ciemności czy szarości. Po prostu nie ma żadnego odczucia widzenia.
Ludzie, którzy stracili wzrok, mają inne doświadczenia. Niektórzy opisują to jako „widzenie ciemności” lub pobyt w ciemnej jaskini. Niektórzy widzą od czasu do czasu iskry lub doświadczają żywych halucynacji wzrokowych, które mogą przebierać formę rozpoznawalnych kształtów, kolorów lub przebłysków światła. Wizje są cechą charakterystyczną zespołu Charlesa Bonneta (CBS), który może mieć charakter trwały lub przejściowy. Nie jest to ani choroba psychiczna, ani objaw uszkodzenia mózgu.
Oprócz całkowitej ślepoty, istnieje także tzw. ślepota funkcjonalna. Jest to upośledzenie wzroku, które utrudnia wykonywanie codziennych czynności. Może do niej dojść choćby w przypadku nieleczonego starczego zwyrodnienia plamki żółtej.
Osoby prawie niewidome widzą duże przedmioty i ludzi, ale w sposób nieostry. Osoba prawie niewidoma może widzieć duże obiekty w postaci plam o zaburzonej kolorystyce. Do ślepoty lub stanu bliskiego ślepoty może doprowadzić duża, nieleczona i pogarszająca się wada wzroku.
Warto wspomnieć także o tzw. widzeniu tunelowym (peryferyjnym). To wada wzroku, w której chory ma wrażenie, jakby obserwował świat przez rurkę lub tunel. Niby widzi wszystko normalnie, ale jednak nie dostrzega obiektów poza stożkiem o promieniu mniejszym niż 10 stopni. Przyczyn widzenia tunelowego może być wiele – od znalezienia właściwej zależy, czy możliwe jest wyleczenie.
Czy osoby niewidome widzą w snach?
To pytanie, które zadaje sobie wiele osób. Czy niewidomi śnią w taki sposób, jak my? Osoba niewidoma przeżywa sny, ale nie widzi obrazów, dźwięki, informacje dotykowe, zapachy, smaki i uczucia. Nie jest jednak w stanie „wyśnić” jak wygląda samochód czy Himalaje. Dotyczy to osób niewidomych od urodzenia.
Osoby, które straciły wzrok w wyniku choroby lub wypadku, mogą mieć sny dokładnie takie, jak my sami. Z tego samego powodu, osoby z wadami wzroku w snach widzą wszystko dobrze, nawet jeżeli noszą w nich okulary.
Wygląd przedmiotów w snach zależy od rodzaju i historii ślepoty. W większości przypadków widzenie w snach jest porównywalne z zakresem widzenia, jaki dana osoba miała przez całe życie. Dla przykładu, osoby cierpiące na daltonizm, nie będą obserwowały świata w pełnej palecie barw w swoich snach.
Co ciekawe, szybkie ruchy gałek ocznych, które charakteryzują sen paradoksalny, występują nawet u niektórych niewidomych – także tych, którzy w snach nie widzą obrazów. Przypadki, w których faza REM podczas snu nie występuje, występują częściej, gdy osoba jest niewidoma od urodzenia lub straciła wzrok w młodym wieku.
Czytaj też: Czy w pobliżu Ziemi możliwy jest wybuch supernowej?
Czytaj też: Jak powstało słońce?
Czytaj też: Czym jest promieniowanie kosmiczne?
Inne postrzeganie światła
Chociaż nie jest to typ wzroku, który tworzy obrazy, możliwe jest, by niektóre osoby całkowicie niewidome postrzegały światło w sposób niewizualny. Jak to możliwe?
Dowody na taki typ widzenia po raz pierwszy pojawiły się w 1923 r. podczas eksperymentów Clyde’a Keelera. Uczony hodował myszy z mutacją, w wyniku której gryzonie nie miały fotoreceptorów w siatkówce. Oznacza to, że z biologicznego punktu widzenia były pozbawione narządu wzroku.
Chociaż myszom brakowało pręcików i czopków niezbędnych do widzenia kolorów i kształtów, zwierzęta reagowały na światło i były podatne na działanie rytmów dobowych, regulowanych przez cykle dzień-noc. 80 lat później naukowcy odkryli w mysich i ludzkich oczach specjalne komórki zwane światłoczułymi komórkami zwojowymi siatkówki (ipRGC). Znajdują się one na nerwach przewodzących sygnały z siatkówki do mózgu, a nie na samej siatkówce. Komórki wykrywają światło, nie przyczyniając się do powstawania obrazów.
Co to oznacza w praktyce? Jeżeli człowiek ma co najmniej jedno oko, które może odbierać światło (widzialne lub nie), to teoretycznie jest w stanie wyczuwać dzień i noc. Właśnie te mechanizmy są wykorzystywane przez nasz mózg do regulowania cykli dobowych – kiedy wstać, a kiedy położyć się spać.
Reasumując: stwierdzenie, że osoby niewidome nie postrzegają świata, jest całkowicie błędne. Doświadczają go, tylko w nieco inny sposób niż zwykliśmy uznawać za „normalny”.
Chcesz być na bieżąco z WhatNext? Śledź nas w Google News
